- پیشنیار بحث «معرفی JSON Web Token»
پیاده سازیهای زیادی را در مورد JSON Web Token با ASP.NET Web API، با کمی جستجو میتوانید پیدا کنید. اما مشکلی که تمام آنها دارند، شامل این موارد هستند:
- چون توکنهای JWT، خودشمول هستند (در پیشنیازبحث مطرح شدهاست)، تا زمانیکه این توکن منقضی نشود، کاربر با همان سطح دسترسی قبلی میتواند به سیستم، بدون هیچگونه مانعی لاگین کند. در این حالت اگر این کاربر غیرفعال شود، کلمهی عبور او تغییر کند و یا سطح دسترسیهای او کاهش یابند ... مهم نیست! باز هم میتواند با همان توکن قبلی لاگین کند.
- در روش JSON Web Token، عملیات Logout سمت سرور بیمعنا است. یعنی اگر برنامهای در سمت کاربر، قسمت logout را تدارک دیده باشد، چون در سمت سرور این توکنها جایی ذخیره نمیشوند، عملا این logout بیمفهوم است و مجددا میتوان از همان توکن قبلی، برای لاگین به سرور استفاده کرد. چون این توکن شامل تمام اطلاعات لازم برای لاگین است و همچنین جایی هم در سرور ثبت نشدهاست که این توکن در اثر logout، باید غیرمعتبر شود.
- با یک توکن از مکانهای مختلفی میتوان دسترسی لازم را جهت استفادهی از قسمتهای محافظت شدهی برنامه یافت (در صورت دسترسی، چندین نفر میتوانند از آن استفاده کنند).
به همین جهت راه حلی عمومی برای ذخیره سازی توکنهای صادر شده از سمت سرور، در بانک اطلاعاتی تدارک دیده شد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت و این روشی است که میتواند به عنوان پایه مباحث Authentication و Authorization برنامههای تک صفحهای وب استفاده شود. البته سمت کلاینت این راه حل با jQuery پیاده سازی شدهاست (عمومی است؛ برای طرح مفاهیم پایه) و سمت سرور آن به عمد از هیچ نوع بانک اطلاعات و یا ORM خاصی استفاده نمیکند. سرویسهای آن برای بکارگیری انواع و اقسام روشهای ذخیره سازی اطلاعات قابل تغییر هستند و الزامی نیست که حتما از EF استفاده کنید یا از ASP.NET Identity یا هر روش خاص دیگری.
نگاهی به برنامه
در اینجا تمام قابلیتهای این پروژه را مشاهده میکنید.
- امکان لاگین
- امکان دسترسی به یک کنترلر مزین شدهی با فلیتر Authorize
- امکان دسترسی به یک کنترلر مزین شدهی با فلیتر Authorize جهت کاربری با نقش Admin
- پیاده سازی مفهوم ویژهای به نام refresh token که نیاز به لاگین مجدد را پس از منقضی شدن زمان توکن اولیهی لاگین، برطرف میکند.
- پیاده سازی logout
بستههای پیشنیاز برنامه
پروژهای که در اینجا بررسی شدهاست، یک پروژهی خالی ASP.NET Web API 2.x است و برای شروع به کار با JSON Web Tokenها، تنها نیاز به نصب 4 بستهی زیر را دارد:
بستهی Microsoft.Owin.Host.SystemWeb سبب میشود تا کلاس OwinStartup به صورت خودکار شناسایی و بارگذاری شود. این کلاسی است که کار تنظیمات اولیهی JSON Web token را انجام میدهد و بستهی Microsoft.Owin.Security.Jwt شامل تمام امکاناتی است که برای راه اندازی توکنهای JWT نیاز داریم.
از structuremap هم برای تنظیمات تزریق وابستگیهای برنامه استفاده شدهاست. به این صورت قسمت تنظیمات اولیهی JWT ثابت باقی خواهد ماند و صرفا نیاز خواهید داشت تا کمی قسمت سرویسهای برنامه را بر اساس بانک اطلاعاتی و روش ذخیره سازی خودتان سفارشی سازی کنید.
دریافت کدهای کامل برنامه
کدهای کامل این برنامه را از اینجا میتوانید دریافت کنید. در ادامه صرفا قسمتهای مهم این کدها را بررسی خواهیم کرد.
بررسی کلاس AppJwtConfiguration
کلاس AppJwtConfiguration، جهت نظم بخشیدن به تعاریف ابتدایی توکنهای برنامه در فایل web.config، ایجاد شدهاست. اگر به فایل web.configبرنامه مراجعه کنید، یک چنین تعریفی را مشاهده خواهید کرد:
این قسمت جدید بر اساس configSection ذیل که به کلاس AppJwtConfigurationاشاره میکند، قابل استفاده شدهاست (بنابراین اگر فضای نام این کلاس را تغییر دادید، باید این قسمت را نیز مطابق آن ویرایش کنید؛ درغیراینصورت، appJwtConfiguration قابل شناسایی نخواهد بود):
- در اینجا tokenPath، یک مسیر دلخواه است. برای مثال در اینجا به مسیر login تنظیم شدهاست. برنامهای که با Microsoft.Owin.Security.Jwt کار میکند، نیازی ندارد تا یک قسمت لاگین مجزا داشته باشد (مثلا یک کنترلر User و بعد یک اکشن متد اختصاصی Login). کار لاگین، در متد GrantResourceOwnerCredentials کلاس AppOAuthProviderانجام میشود. اینجا است که نام کاربری و کلمهی عبور کاربری که به سمت سرور ارسال میشوند، توسط Owin دریافت و در اختیار ما قرار میگیرند.
- در این تنظیمات، دو زمان منقضی شدن را مشاهده میکنید؛ یکی مرتبط است به access tokenها و دیگری مرتبط است به refresh tokenها که در مورد اینها، در ادامه بیشتر توضیح داده خواهد شد.
- jwtKey، یک کلید قوی است که از آن برای امضاء کردن توکنها در سمت سرور استفاده میشود.
- تنظیمات Issuer و Audience هم در اینجا اختیاری هستند.
یک نکته
جهت سهولت کار تزریق وابستگیها، برای کلاس AppJwtConfiguration، اینترفیس IAppJwtConfiguration نیز تدارک دیده شدهاست و در تمام تنظیمات ابتدایی JWT، از این اینترفیس بجای استفادهی مستقیم از کلاس AppJwtConfiguration استفاده شدهاست.
بررسی کلاس OwinStartup
شروع به کار تنظیمات JWT و ورود آنها به چرخهی حیات Owin از کلاس OwinStartupآغاز میشود. در اینجا علت استفادهی از SmObjectFactory.Container.GetInstance انجام تزریق وابستگیهای لازم جهت کار با دو کلاس AppOAuthOptions و AppJwtOptions است.
- در کلاس AppOAuthOptionsتنظیماتی مانند نحوهی تهیهی access token و همچنین refresh token ذکر میشوند.
- در کلاس AppJwtOptionsتنظیمات فایل وب کانفیگ، مانند کلید مورد استفادهی جهت امضای توکنهای صادر شده، ذکر میشوند.
حداقلهای بانک اطلاعاتی مورد نیاز جهت ذخیره سازی وضعیت کاربران و توکنهای آنها
همانطور که در ابتدای بحث عنوان شد، میخواهیم اگر سطوح دسترسی کاربر تغییر کرد و یا اگر کاربر logout کرد، توکن فعلی او صرفنظر از زمان انقضای آن، بلافاصله غیرقابل استفاده شود. به همین جهت نیاز است حداقل دو جدول زیر را در بانک اطلاعاتی تدارک ببینید:
الف) کلاس User
در کلاس User، بر مبنای اطلاعات خاصیت Roles آن است که ویژگی Authorize با ذکر نقش مثلا Admin کار میکند. بنابراین حداقل نقشی را که برای کاربران، در ابتدای کار نیاز است مشخص کنید، نقش user است.
همچنین خاصیت اضافهتری به نام SerialNumber نیز در اینجا درنظر گرفته شدهاست. این مورد را باید به صورت دستی مدیریت کنید. اگر کاربری کلمهی عبورش را تغییر داد، اگر مدیری نقشی را به او انتساب داد یا از او گرفت و یا اگر کاربری غیرفعال شد، مقدار خاصیت و فیلد SerialNumber را با یک Guid جدید به روز رسانی کنید. این Guid در برنامه با Guid موجود در توکن مقایسه شده و بلافاصله سبب عدم دسترسی او خواهد شد (در صورت عدم تطابق).
ب) کلاس UserToken
در کلاس UserTokenکار نگهداری ریز اطلاعات توکنهای صادر شده صورت میگیرد. توکنهای صادر شده دارای access token و refresh token هستند؛ به همراه زمان انقضای آنها. به این ترتیب زمانیکه کاربری درخواستی را به سرور ارسال میکند، ابتدا token او را دریافت کرده و سپس بررسی میکنیم که آیا اصلا چنین توکنی در بانک اطلاعاتی ما وجود خارجی دارد یا خیر؟ آیا توسط ما صادر شدهاست یا خیر؟ اگر خیر، بلافاصله دسترسی او قطع خواهد شد. برای مثال عملیات logout را طوری طراحی میکنیم که تمام توکنهای یک شخص را در بانک اطلاعاتی حذف کند. به این ترتیب توکن قبلی او دیگر قابلیت استفادهی مجدد را نخواهد داشت.
مدیریت بانک اطلاعاتی و کلاسهای سرویس برنامه
در لایه سرویس برنامه، شما سه سرویس را مشاهده خواهید کرد که قابلیت جایگزین شدن با کدهای یک ORM را دارند (نوع آن ORM مهم نیست):
الف) سرویس TokenStoreService
کار سرویس TokenStore، ذخیره سازی و تعیین اعتبار توکنهای صادر شدهاست. در اینجا ثبت یک توکن، بررسی صحت وجود یک توکن رسیده، حذف توکنهای منقضی شده، یافتن یک توکن بر اساس هش توکن، حذف یک توکن بر اساس هش توکن، غیرمعتبر کردن و حذف تمام توکنهای یک شخص و به روز رسانی توکن یک کاربر، پیش بینی شدهاند.
پیاده سازی این کلاس بسیار شبیه است به پیاده سازی ORMهای موجود و فقط یک SaveChanges را کم دارد.
یک نکته:
در سرویس ذخیره سازی توکنها، یک چنین متدی قابل مشاهده است:
استفاده از InvalidateUserTokens در اینجا سبب خواهد شد با لاگین شخص و یا صدور توکن جدیدی برای او، تمام توکنهای قبلی او حذف شوند. به این ترتیب امکان لاگین چندباره و یا یافتن دسترسی به منابع محافظت شدهی برنامه در سرور توسط چندین نفر (که به توکن شخص دسترسی یافتهاند یا حتی تقاضای توکن جدیدی کردهاند)، میسر نباشد. همینکه توکن جدیدی صادر شود، تمام لاگینهای دیگر این شخص غیرمعتبر خواهند شد.
ب) سرویس UsersService
از کلاس سرویس کاربران، برای یافتن شماره سریال یک کاربر استفاده میشود. در مورد شماره سریال پیشتر بحث کردیم و هدف آن مشخص سازی وضعیت تغییر این موجودیت است. اگر کاربری اطلاعاتش تغییر کرد، این فیلد باید با یک Guid جدید مقدار دهی شود.
همچنین متدهای دیگری برای یافتن یک کاربر بر اساس نام کاربری و کلمهی عبور او (جهت مدیریت مرحلهی لاگین)، یافتن کاربر بر اساس Id او (جهت استخراج اطلاعات کاربر) و همچنین یک متد اختیاری نیز برای به روز رسانی فیلد آخرین تاریخ فعالیت کاربر در اینجا پیش بینی شدهاند.
ج) سرویس SecurityService
در قسمتهای مختلف این برنامه، هش SHA256مورد استفاده قرار گرفتهاست که با توجه به مباحث تزریق وابستگیها، کاملا قابل تعویض بوده و برنامه صرفا با اینترفیس آن کار میکند.
پیاده سازی قسمت لاگین و صدور access token
در کلاس AppOAuthProviderکار پیاده سازی قسمت لاگین برنامه انجام شدهاست. این کلاسی است که توسط کلاس AppOAuthOptionsبه OwinStartupمعرفی میشود. قسمتهای مهم کلاس AppOAuthProviderبه شرح زیر هستند:
برای درک عملکرد این کلاس، در ابتدای متدهای مختلف آن، یک break point قرار دهید. برنامه را اجرا کرده و سپس بر روی دکمهی login کلیک کنید. به این ترتیب جریان کاری این کلاس را بهتر میتوانید درک کنید. کار آن با فراخوانی متد ValidateClientAuthentication شروع میشود. چون با یک برنامهی وب در حال کار هستیم، ClientId آنرا نال درنظر میگیریم و برای ما مهم نیست. اگر کلاینت ویندوزی خاصی را تدارک دیدید، این کلاینت میتواند ClientId ویژهای را به سمت سرور ارسال کند که در اینجا مدنظر ما نیست.
مهمترین قسمت این کلاس، متد GrantResourceOwnerCredentials است که پس از ValidateClientAuthentication بلافاصله فراخوانی میشود. اگر به کدهای آن دقت کنید، خود owin دارای خاصیتهای user name و password نیز هست.
این اطلاعات را به نحو ذیل از کلاینت خود دریافت میکند. اگر به فایل index.htmlمراجعه کنید، یک چنین تعریفی را برای متد login میتوانید مشاهده کنید:
url آن به همان مسیری که در فایل web.config تنظیم کردیم، اشاره میکند. فرمت data ایی که به سرور ارسال میشود، دقیقا باید به همین نحو باشد و content type آن نیز مهم است و owin فقط حالت form-urlencoded را پردازش میکند. به این ترتیب است که user name و password توسط owin قابل شناسایی شده و grant_type آن است که سبب فراخوانی GrantResourceOwnerCredentials میشود و مقدار آن نیز دقیقا باید password باشد (در حین لاگین).
در متد GrantResourceOwnerCredentials کار بررسی نام کاربری و کلمهی عبور کاربر صورت گرفته و در صورت یافت شدن کاربر (صحیح بودن اطلاعات)، نقشهای او نیز به عنوان Claim جدید به توکن اضافه میشوند.
در اینجا یک Claim سفارشی هم اضافه شدهاست:
کار آن ذخیره سازی userId کاربر، در توکن صادر شدهاست. به این صورت هربار که توکن به سمت سرور ارسال میشود، نیازی نیست تا یکبار از بانک اطلاعاتی بر اساس نام او، کوئری گرفت و سپس id او را یافت. این id در توکن امضاء شده، موجود است. نمونهی نحوهی کار با آنرا در کنترلرهای این API میتوانید مشاهده کنید. برای مثال در MyProtectedAdminApiControllerاین اطلاعات از توکن استخراج شدهاند (جهت نمایش مفهوم).
در انتهای این کلاس، از متد TokenEndpointResponse جهت دسترسی به access token نهایی صادر شدهی برای کاربر، استفاده کردهایم. هش این access token را در بانک اطلاعاتی ذخیره میکنیم (جستجوی هشها سریعتر هستند از جستجوی یک رشتهی طولانی؛ به علاوه در صورت دسترسی به بانک اطلاعاتی، اطلاعات هشها برای مهاجم قابل استفاده نیست).
اگر بخواهیم اطلاعات ارسالی به کاربر را پس از لاگین، نمایش دهیم، به شکل زیر خواهیم رسید:
در اینجا access_token همان JSON Web Token صادر شدهاست که برنامهی کلاینت از آن برای اعتبارسنجی استفاده خواهد کرد.
بنابراین خلاصهی مراحل لاگین در اینجا به ترتیب ذیل است:
- فراخوانی متد ValidateClientAuthenticationدر کلاس AppOAuthProvider . طبق معمول چون ClientID نداریم، این مرحله را قبول میکنیم.
- فراخوانی متد GrantResourceOwnerCredentials در کلاس AppOAuthProvider . در اینجا کار اصلی لاگین به همراه تنظیم Claims کاربر انجام میشود. برای مثال نقشهای او به توکن صادر شده اضافه میشوند.
- فراخوانی متد Protect در کلاس AppJwtWriterFormatکه کار امضای دیجیتال access token را انجام میدهد.
- فراخوانی متد CreateAsync در کلاس RefreshTokenProvider. کار این متد صدور توکن ویژهای به نام refresh است. این توکن را در بانک اطلاعاتی ذخیره خواهیم کرد. در اینجا چیزی که به سمت کلاینت ارسال میشود صرفا یک guid است و نه اصل refresh token.
- فرخوانی متد TokenEndpointResponse در کلاس AppOAuthProvider . از این متد جهت یافتن access token نهایی تولید شده و ثبت هش آن در بانک اطلاعاتی استفاده میکنیم.
پیاده سازی قسمت صدور Refresh token
در تصویر فوق، خاصیت refresh_token را هم در شیء JSON ارسالی به سمت کاربر مشاهده میکنید. هدف از refresh_token، تمدید یک توکن است؛ بدون ارسال کلمهی عبور و نام کاربری به سرور. در اینجا access token صادر شده، مطابق تنظیم expirationMinutes در فایل وب کانفیگ، منقضی خواهد شد. اما طول عمر refresh token را بیشتر از طول عمر access token در نظر میگیریم. بنابراین طول عمر یک access token کوتاه است. زمانیکه access token منقضی شد، نیازی نیست تا حتما کاربر را به صفحهی لاگین هدایت کنیم. میتوانیم refresh_token را به سمت سرور ارسال کرده و به این ترتیب درخواست صدور یک access token جدید را ارائه دهیم. این روش هم سریعتر است (کاربر متوجه این retry نخواهد شد) و هم امنتر است چون نیازی به ارسال کلمهی عبور و نام کاربری به سمت سرور وجود ندارند.
سمت کاربر، برای درخواست صدور یک access token جدید بر اساس refresh token صادر شدهی در زمان لاگین، به صورت زیر عمل میشود:
در اینجا نحوهی عملکرد، همانند متد login است. با این تفاوت که grant_type آن اینبار بجای password مساوی refresh_token است و مقداری که به عنوان refresh_token به سمت سرور ارسال میکند، همان مقداری است که در عملیات لاگین از سمت سرور دریافت کردهاست. آدرس ارسال این درخواست نیز همان tokenPath تنظیم شدهی در فایل web.config است. بنابراین مراحلی که در اینجا طی خواهند شد، به ترتیب زیر است:
- فرخوانی متد ValidateClientAuthentication در کلاس AppOAuthProvider . طبق معمول چون ClientID نداریم، این مرحله را قبول میکنیم.
- فراخوانی متد ReceiveAsync در کلاس RefreshTokenProvider. در قسمت توضیح مراحل لاگین، عنوان شد که پس از فراخوانی متد GrantResourceOwnerCredentials جهت لاگین، متد CreateAsync در کلاس RefreshTokenProviderفراخوانی میشود. اکنون در متد ReceiveAsync این refresh token ذخیره شدهی در بانک اطلاعاتی را یافته (بر اساس Guid ارسالی از طرف کلاینت) و سپس Deserialize میکنیم. به این ترتیب است که کار درخواست یک access token جدید بر مبنای refresh token موجود آغاز میشود.
- فراخوانی GrantRefreshToken در کلاس AppOAuthProvider . در اینجا اگر نیاز به تنظیم Claim اضافهتری وجود داشت، میتوان اینکار را انجام داد.
- فراخوانی متد Protect در کلاس AppJwtWriterFormatکه کار امضای دیجیتال access token جدید را انجام میدهد.
- فراخوانی CreateAsync در کلاس RefreshTokenProvider . پس از اینکه context.DeserializeTicket در متد ReceiveAsync بر مبنای refresh token قبلی انجام شد، مجددا کار تولید یک توکن جدید در متد CreateAsync شروع میشود و زمان انقضاءها تنظیم خواهند شد.
- فراخوانی TokenEndpointResponse در کلاس AppOAuthProvider . مجددا از این متد برای دسترسی به access token جدید و ذخیرهی هش آن در بانک اطلاعاتی استفاده میکنیم.
پیاده سازی فیلتر سفارشی JwtAuthorizeAttribute
در ابتدای بحث عنوان کردیم که اگر مشخصات کاربر تغییر کردند یا کاربر logout کرد، امکان غیرفعال کردن یک توکن را نداریم و این توکن تا زمان انقضای آن معتبر است. این نقیصه را با طراحی یک AuthorizeAttribute سفارشی جدید به نام JwtAuthorizeAttributeبرطرف میکنیم. نکات مهم این فیلتر به شرح زیر هستند:
- در اینجا در ابتدا بررسی میشود که آیا درخواست رسیدهی به سرور، حاوی access token هست یا خیر؟ اگر خیر، کار همینجا به پایان میرسد و دسترسی کاربر قطع خواهد شد.
- سپس بررسی میکنیم که آیا درخواست رسیده پس از مدیریت توسط Owin، دارای Claims است یا خیر؟ اگر خیر، یعنی این توکن توسط ما صادر نشدهاست.
- در ادامه شماره سریال موجود در access token را استخراج کرده و آنرا با نمونهی موجود در دیتابیس مقایسه میکنیم. اگر این دو یکی نبودند، دسترسی کاربر قطع میشود.
- همچنین در آخر بررسی میکنیم که آیا هش این توکن رسیده، در بانک اطلاعاتی ما موجود است یا خیر؟ اگر خیر باز هم یعنی این توکن توسط ما صادر نشدهاست.
بنابراین به ازای هر درخواست به سرور، دو بار بررسی بانک اطلاعاتی را خواهیم داشت:
- یکبار بررسی جدول کاربران جهت واکشی مقدار فیلد شماره سریال مربوط به کاربر.
- یکبار هم جهت بررسی جدول توکنها برای اطمینان از صدور توکن رسیده توسط برنامهی ما.
و نکتهی مهم اینجا است که از این پس بجای فیلتر معمولی Authorize، از فیلتر جدید JwtAuthorize در برنامه استفاده خواهیم کرد:
نحوهی ارسال درخواستهای Ajax ایی به همراه توکن صادر شده
تا اینجا کار صدور توکنهای برنامه به پایان میرسد. برای استفادهی از این توکنها در سمت کاربر، به فایل index.htmlدقت کنید. در متد doLogin، پس از موفقیت عملیات دو متغیر جدید مقدار دهی میشوند:
از متغیر jwtToken به ازای هربار درخواستی به یکی از کنترلرهای سایت، استفاده میکنیم و از متغیر refreshToken در متد doRefreshToken برای درخواست یک access token جدید. برای مثال اینبار برای اعتبارسنجی درخواست ارسالی به سمت سرور، نیاز است خاصیت headers را به نحو ذیل مقدار دهی کرد:
بنابراین هر درخواست ارسالی به سرور باید دارای هدر ویژهی Bearer فوق باشد؛ در غیراینصورت با پیام خطای 401، از دسترسی به منابع سرور منع میشود.
پیاده سازی logout سمت سرور و کلاینت
پیاده سازی سمت سرور logout را در کنترلر UserControllerمشاهده میکنید. در اینجا در اکشن متد Logout، کار حذف توکنهای کاربر از بانک اطلاعاتی انجام میشود. به این ترتیب دیگر مهم نیست که توکن او هنوز منقضی شدهاست یا خیر. چون هش آن دیگر در جدول توکنها وجود ندارد، از فیلتر JwtAuthorizeAttributeرد نخواهد شد.
سمت کلاینت آن نیز در فایل index.htmlذکر شدهاست:
تنها کاری که در اینجا انجام شده، فراخوانی اکشن متد logout سمت سرور است. البته ذکر jwtToken نیز در اینجا الزامی است. زیرا این توکن است که حاوی اطلاعاتی مانند userId کاربر فعلی است و بر این اساس است که میتوان رکوردهای او را در جدول توکنها یافت و حذف کرد.
بررسی تنظیمات IoC Container برنامه
تنظیمات IoC Container برنامه را در پوشهی IoCConfigمیتوانید ملاحظه کنید. از کلاس SmWebApiControllerActivatorبرای فعال سازی تزریق وابستگیها در کنترلرهای Web API استفاده میشود و از کلاس SmWebApiFilterProviderبرای فعال سازی تزریق وابستگیها در فیلتر سفارشی که ایجاد کردیم، کمک گرفته خواهد شد.
هر دوی این تنظیمات نیز در کلاس WebApiConfigثبت و معرفی شدهاند.
به علاوه در کلاس SmObjectFactory، کار معرفی وهلههای مورد استفاده و تنظیم طول عمر آنها انجام شدهاست. برای مثال طول عمر IOAuthAuthorizationServerProvider از نوع Singleton است؛ چون تنها یک وهله از AppOAuthProviderدر طول عمر برنامه توسط Owin استفاده میشود و Owin هربار آنرا وهله سازی نمیکند. همین مساله سبب شدهاست که معرفی وابستگیها در سازندهی کلاس AppOAuthProviderکمی با حالات متداول، متفاوت باشند:
در کلاسی که طول عمر singleton دارد، وابستگیهای تعریف شدهی در سازندهی آن هم تنها یکبار در طول عمر برنامه نمونه سازی میشوند. برای رفع این مشکل و transient کردن آنها، میتوان از Func استفاده کرد. به این ترتیب هر بار ارجاهی به usersService، سبب وهله سازی مجدد آن میشود و این مساله برای کار با سرویسهایی که قرار است با بانک اطلاعاتی کار کنند ضروری است؛ چون باید طول عمر کوتاهی داشته باشند.
در اینجا سرویس IAppJwtConfiguration با Func معرفی نشدهاست؛ چون طول عمر تنظیمات خوانده شدهی از Web.config نیز Singleton هستند و معرفی آن به همین نحو صحیح است.
اگر علاقمند بودید که بررسی کنید یک سرویس چندبار وهله سازی میشود، یک سازندهی خالی را به آن اضافه کنید و سپس یک break point را بر روی آن قرار دهید و برنامه را اجرا و در این حالت چندبار Login کنید.
پیاده سازیهای زیادی را در مورد JSON Web Token با ASP.NET Web API، با کمی جستجو میتوانید پیدا کنید. اما مشکلی که تمام آنها دارند، شامل این موارد هستند:
- چون توکنهای JWT، خودشمول هستند (در پیشنیازبحث مطرح شدهاست)، تا زمانیکه این توکن منقضی نشود، کاربر با همان سطح دسترسی قبلی میتواند به سیستم، بدون هیچگونه مانعی لاگین کند. در این حالت اگر این کاربر غیرفعال شود، کلمهی عبور او تغییر کند و یا سطح دسترسیهای او کاهش یابند ... مهم نیست! باز هم میتواند با همان توکن قبلی لاگین کند.
- در روش JSON Web Token، عملیات Logout سمت سرور بیمعنا است. یعنی اگر برنامهای در سمت کاربر، قسمت logout را تدارک دیده باشد، چون در سمت سرور این توکنها جایی ذخیره نمیشوند، عملا این logout بیمفهوم است و مجددا میتوان از همان توکن قبلی، برای لاگین به سرور استفاده کرد. چون این توکن شامل تمام اطلاعات لازم برای لاگین است و همچنین جایی هم در سرور ثبت نشدهاست که این توکن در اثر logout، باید غیرمعتبر شود.
- با یک توکن از مکانهای مختلفی میتوان دسترسی لازم را جهت استفادهی از قسمتهای محافظت شدهی برنامه یافت (در صورت دسترسی، چندین نفر میتوانند از آن استفاده کنند).
به همین جهت راه حلی عمومی برای ذخیره سازی توکنهای صادر شده از سمت سرور، در بانک اطلاعاتی تدارک دیده شد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت و این روشی است که میتواند به عنوان پایه مباحث Authentication و Authorization برنامههای تک صفحهای وب استفاده شود. البته سمت کلاینت این راه حل با jQuery پیاده سازی شدهاست (عمومی است؛ برای طرح مفاهیم پایه) و سمت سرور آن به عمد از هیچ نوع بانک اطلاعات و یا ORM خاصی استفاده نمیکند. سرویسهای آن برای بکارگیری انواع و اقسام روشهای ذخیره سازی اطلاعات قابل تغییر هستند و الزامی نیست که حتما از EF استفاده کنید یا از ASP.NET Identity یا هر روش خاص دیگری.
نگاهی به برنامه
در اینجا تمام قابلیتهای این پروژه را مشاهده میکنید.
- امکان لاگین
- امکان دسترسی به یک کنترلر مزین شدهی با فلیتر Authorize
- امکان دسترسی به یک کنترلر مزین شدهی با فلیتر Authorize جهت کاربری با نقش Admin
- پیاده سازی مفهوم ویژهای به نام refresh token که نیاز به لاگین مجدد را پس از منقضی شدن زمان توکن اولیهی لاگین، برطرف میکند.
- پیاده سازی logout
بستههای پیشنیاز برنامه
پروژهای که در اینجا بررسی شدهاست، یک پروژهی خالی ASP.NET Web API 2.x است و برای شروع به کار با JSON Web Tokenها، تنها نیاز به نصب 4 بستهی زیر را دارد:
PM> Install-Package Microsoft.Owin.Host.SystemWeb PM> Install-Package Microsoft.Owin.Security.Jwt PM> Install-Package structuremap PM> Install-Package structuremap.web
از structuremap هم برای تنظیمات تزریق وابستگیهای برنامه استفاده شدهاست. به این صورت قسمت تنظیمات اولیهی JWT ثابت باقی خواهد ماند و صرفا نیاز خواهید داشت تا کمی قسمت سرویسهای برنامه را بر اساس بانک اطلاعاتی و روش ذخیره سازی خودتان سفارشی سازی کنید.
دریافت کدهای کامل برنامه
کدهای کامل این برنامه را از اینجا میتوانید دریافت کنید. در ادامه صرفا قسمتهای مهم این کدها را بررسی خواهیم کرد.
بررسی کلاس AppJwtConfiguration
کلاس AppJwtConfiguration، جهت نظم بخشیدن به تعاریف ابتدایی توکنهای برنامه در فایل web.config، ایجاد شدهاست. اگر به فایل web.configبرنامه مراجعه کنید، یک چنین تعریفی را مشاهده خواهید کرد:
<appJwtConfiguration tokenPath="/login" expirationMinutes="2" refreshTokenExpirationMinutes="60" jwtKey="This is my shared key, not so secret, secret!" jwtIssuer="http://localhost/" jwtAudience="Any" />
<configSections><section name="appJwtConfiguration" type="JwtWithWebAPI.JsonWebTokenConfig.AppJwtConfiguration" /></configSections>
- در این تنظیمات، دو زمان منقضی شدن را مشاهده میکنید؛ یکی مرتبط است به access tokenها و دیگری مرتبط است به refresh tokenها که در مورد اینها، در ادامه بیشتر توضیح داده خواهد شد.
- jwtKey، یک کلید قوی است که از آن برای امضاء کردن توکنها در سمت سرور استفاده میشود.
- تنظیمات Issuer و Audience هم در اینجا اختیاری هستند.
یک نکته
جهت سهولت کار تزریق وابستگیها، برای کلاس AppJwtConfiguration، اینترفیس IAppJwtConfiguration نیز تدارک دیده شدهاست و در تمام تنظیمات ابتدایی JWT، از این اینترفیس بجای استفادهی مستقیم از کلاس AppJwtConfiguration استفاده شدهاست.
بررسی کلاس OwinStartup
شروع به کار تنظیمات JWT و ورود آنها به چرخهی حیات Owin از کلاس OwinStartupآغاز میشود. در اینجا علت استفادهی از SmObjectFactory.Container.GetInstance انجام تزریق وابستگیهای لازم جهت کار با دو کلاس AppOAuthOptions و AppJwtOptions است.
- در کلاس AppOAuthOptionsتنظیماتی مانند نحوهی تهیهی access token و همچنین refresh token ذکر میشوند.
- در کلاس AppJwtOptionsتنظیمات فایل وب کانفیگ، مانند کلید مورد استفادهی جهت امضای توکنهای صادر شده، ذکر میشوند.
حداقلهای بانک اطلاعاتی مورد نیاز جهت ذخیره سازی وضعیت کاربران و توکنهای آنها
همانطور که در ابتدای بحث عنوان شد، میخواهیم اگر سطوح دسترسی کاربر تغییر کرد و یا اگر کاربر logout کرد، توکن فعلی او صرفنظر از زمان انقضای آن، بلافاصله غیرقابل استفاده شود. به همین جهت نیاز است حداقل دو جدول زیر را در بانک اطلاعاتی تدارک ببینید:
الف) کلاس User
در کلاس User، بر مبنای اطلاعات خاصیت Roles آن است که ویژگی Authorize با ذکر نقش مثلا Admin کار میکند. بنابراین حداقل نقشی را که برای کاربران، در ابتدای کار نیاز است مشخص کنید، نقش user است.
همچنین خاصیت اضافهتری به نام SerialNumber نیز در اینجا درنظر گرفته شدهاست. این مورد را باید به صورت دستی مدیریت کنید. اگر کاربری کلمهی عبورش را تغییر داد، اگر مدیری نقشی را به او انتساب داد یا از او گرفت و یا اگر کاربری غیرفعال شد، مقدار خاصیت و فیلد SerialNumber را با یک Guid جدید به روز رسانی کنید. این Guid در برنامه با Guid موجود در توکن مقایسه شده و بلافاصله سبب عدم دسترسی او خواهد شد (در صورت عدم تطابق).
ب) کلاس UserToken
در کلاس UserTokenکار نگهداری ریز اطلاعات توکنهای صادر شده صورت میگیرد. توکنهای صادر شده دارای access token و refresh token هستند؛ به همراه زمان انقضای آنها. به این ترتیب زمانیکه کاربری درخواستی را به سرور ارسال میکند، ابتدا token او را دریافت کرده و سپس بررسی میکنیم که آیا اصلا چنین توکنی در بانک اطلاعاتی ما وجود خارجی دارد یا خیر؟ آیا توسط ما صادر شدهاست یا خیر؟ اگر خیر، بلافاصله دسترسی او قطع خواهد شد. برای مثال عملیات logout را طوری طراحی میکنیم که تمام توکنهای یک شخص را در بانک اطلاعاتی حذف کند. به این ترتیب توکن قبلی او دیگر قابلیت استفادهی مجدد را نخواهد داشت.
مدیریت بانک اطلاعاتی و کلاسهای سرویس برنامه
در لایه سرویس برنامه، شما سه سرویس را مشاهده خواهید کرد که قابلیت جایگزین شدن با کدهای یک ORM را دارند (نوع آن ORM مهم نیست):
الف) سرویس TokenStoreService
public interface ITokenStoreService { void CreateUserToken(UserToken userToken); bool IsValidToken(string accessToken, int userId); void DeleteExpiredTokens(); UserToken FindToken(string refreshTokenIdHash); void DeleteToken(string refreshTokenIdHash); void InvalidateUserTokens(int userId); void UpdateUserToken(int userId, string accessTokenHash); }
پیاده سازی این کلاس بسیار شبیه است به پیاده سازی ORMهای موجود و فقط یک SaveChanges را کم دارد.
یک نکته:
در سرویس ذخیره سازی توکنها، یک چنین متدی قابل مشاهده است:
public void CreateUserToken(UserToken userToken) { InvalidateUserTokens(userToken.OwnerUserId); _tokens.Add(userToken); }
ب) سرویس UsersService
public interface IUsersService { string GetSerialNumber(int userId); IEnumerable<string> GetUserRoles(int userId); User FindUser(string username, string password); User FindUser(int userId); void UpdateUserLastActivityDate(int userId); }
همچنین متدهای دیگری برای یافتن یک کاربر بر اساس نام کاربری و کلمهی عبور او (جهت مدیریت مرحلهی لاگین)، یافتن کاربر بر اساس Id او (جهت استخراج اطلاعات کاربر) و همچنین یک متد اختیاری نیز برای به روز رسانی فیلد آخرین تاریخ فعالیت کاربر در اینجا پیش بینی شدهاند.
ج) سرویس SecurityService
public interface ISecurityService { string GetSha256Hash(string input); }
پیاده سازی قسمت لاگین و صدور access token
در کلاس AppOAuthProviderکار پیاده سازی قسمت لاگین برنامه انجام شدهاست. این کلاسی است که توسط کلاس AppOAuthOptionsبه OwinStartupمعرفی میشود. قسمتهای مهم کلاس AppOAuthProviderبه شرح زیر هستند:
برای درک عملکرد این کلاس، در ابتدای متدهای مختلف آن، یک break point قرار دهید. برنامه را اجرا کرده و سپس بر روی دکمهی login کلیک کنید. به این ترتیب جریان کاری این کلاس را بهتر میتوانید درک کنید. کار آن با فراخوانی متد ValidateClientAuthentication شروع میشود. چون با یک برنامهی وب در حال کار هستیم، ClientId آنرا نال درنظر میگیریم و برای ما مهم نیست. اگر کلاینت ویندوزی خاصی را تدارک دیدید، این کلاینت میتواند ClientId ویژهای را به سمت سرور ارسال کند که در اینجا مدنظر ما نیست.
مهمترین قسمت این کلاس، متد GrantResourceOwnerCredentials است که پس از ValidateClientAuthentication بلافاصله فراخوانی میشود. اگر به کدهای آن دقت کنید، خود owin دارای خاصیتهای user name و password نیز هست.
این اطلاعات را به نحو ذیل از کلاینت خود دریافت میکند. اگر به فایل index.htmlمراجعه کنید، یک چنین تعریفی را برای متد login میتوانید مشاهده کنید:
function doLogin() { $.ajax({ url: "/login", // web.config --> appConfiguration -> tokenPath data: { username: "Vahid", password: "1234", grant_type: "password" }, type: 'POST', // POST `form encoded` data contentType: 'application/x-www-form-urlencoded'
در متد GrantResourceOwnerCredentials کار بررسی نام کاربری و کلمهی عبور کاربر صورت گرفته و در صورت یافت شدن کاربر (صحیح بودن اطلاعات)، نقشهای او نیز به عنوان Claim جدید به توکن اضافه میشوند.
در اینجا یک Claim سفارشی هم اضافه شدهاست:
identity.AddClaim(new Claim(ClaimTypes.UserData, user.UserId.ToString()));
در انتهای این کلاس، از متد TokenEndpointResponse جهت دسترسی به access token نهایی صادر شدهی برای کاربر، استفاده کردهایم. هش این access token را در بانک اطلاعاتی ذخیره میکنیم (جستجوی هشها سریعتر هستند از جستجوی یک رشتهی طولانی؛ به علاوه در صورت دسترسی به بانک اطلاعاتی، اطلاعات هشها برای مهاجم قابل استفاده نیست).
اگر بخواهیم اطلاعات ارسالی به کاربر را پس از لاگین، نمایش دهیم، به شکل زیر خواهیم رسید:
در اینجا access_token همان JSON Web Token صادر شدهاست که برنامهی کلاینت از آن برای اعتبارسنجی استفاده خواهد کرد.
بنابراین خلاصهی مراحل لاگین در اینجا به ترتیب ذیل است:
- فراخوانی متد ValidateClientAuthenticationدر کلاس AppOAuthProvider . طبق معمول چون ClientID نداریم، این مرحله را قبول میکنیم.
- فراخوانی متد GrantResourceOwnerCredentials در کلاس AppOAuthProvider . در اینجا کار اصلی لاگین به همراه تنظیم Claims کاربر انجام میشود. برای مثال نقشهای او به توکن صادر شده اضافه میشوند.
- فراخوانی متد Protect در کلاس AppJwtWriterFormatکه کار امضای دیجیتال access token را انجام میدهد.
- فراخوانی متد CreateAsync در کلاس RefreshTokenProvider. کار این متد صدور توکن ویژهای به نام refresh است. این توکن را در بانک اطلاعاتی ذخیره خواهیم کرد. در اینجا چیزی که به سمت کلاینت ارسال میشود صرفا یک guid است و نه اصل refresh token.
- فرخوانی متد TokenEndpointResponse در کلاس AppOAuthProvider . از این متد جهت یافتن access token نهایی تولید شده و ثبت هش آن در بانک اطلاعاتی استفاده میکنیم.
پیاده سازی قسمت صدور Refresh token
در تصویر فوق، خاصیت refresh_token را هم در شیء JSON ارسالی به سمت کاربر مشاهده میکنید. هدف از refresh_token، تمدید یک توکن است؛ بدون ارسال کلمهی عبور و نام کاربری به سرور. در اینجا access token صادر شده، مطابق تنظیم expirationMinutes در فایل وب کانفیگ، منقضی خواهد شد. اما طول عمر refresh token را بیشتر از طول عمر access token در نظر میگیریم. بنابراین طول عمر یک access token کوتاه است. زمانیکه access token منقضی شد، نیازی نیست تا حتما کاربر را به صفحهی لاگین هدایت کنیم. میتوانیم refresh_token را به سمت سرور ارسال کرده و به این ترتیب درخواست صدور یک access token جدید را ارائه دهیم. این روش هم سریعتر است (کاربر متوجه این retry نخواهد شد) و هم امنتر است چون نیازی به ارسال کلمهی عبور و نام کاربری به سمت سرور وجود ندارند.
سمت کاربر، برای درخواست صدور یک access token جدید بر اساس refresh token صادر شدهی در زمان لاگین، به صورت زیر عمل میشود:
function doRefreshToken() { // obtaining new tokens using the refresh_token should happen only if the id_token has expired. // it is a bad practice to call the endpoint to get a new token every time you do an API call. $.ajax({ url: "/login", // web.config --> appConfiguration -> tokenPath data: { grant_type: "refresh_token", refresh_token: refreshToken }, type: 'POST', // POST `form encoded` data contentType: 'application/x-www-form-urlencoded'
- فرخوانی متد ValidateClientAuthentication در کلاس AppOAuthProvider . طبق معمول چون ClientID نداریم، این مرحله را قبول میکنیم.
- فراخوانی متد ReceiveAsync در کلاس RefreshTokenProvider. در قسمت توضیح مراحل لاگین، عنوان شد که پس از فراخوانی متد GrantResourceOwnerCredentials جهت لاگین، متد CreateAsync در کلاس RefreshTokenProviderفراخوانی میشود. اکنون در متد ReceiveAsync این refresh token ذخیره شدهی در بانک اطلاعاتی را یافته (بر اساس Guid ارسالی از طرف کلاینت) و سپس Deserialize میکنیم. به این ترتیب است که کار درخواست یک access token جدید بر مبنای refresh token موجود آغاز میشود.
- فراخوانی GrantRefreshToken در کلاس AppOAuthProvider . در اینجا اگر نیاز به تنظیم Claim اضافهتری وجود داشت، میتوان اینکار را انجام داد.
- فراخوانی متد Protect در کلاس AppJwtWriterFormatکه کار امضای دیجیتال access token جدید را انجام میدهد.
- فراخوانی CreateAsync در کلاس RefreshTokenProvider . پس از اینکه context.DeserializeTicket در متد ReceiveAsync بر مبنای refresh token قبلی انجام شد، مجددا کار تولید یک توکن جدید در متد CreateAsync شروع میشود و زمان انقضاءها تنظیم خواهند شد.
- فراخوانی TokenEndpointResponse در کلاس AppOAuthProvider . مجددا از این متد برای دسترسی به access token جدید و ذخیرهی هش آن در بانک اطلاعاتی استفاده میکنیم.
پیاده سازی فیلتر سفارشی JwtAuthorizeAttribute
در ابتدای بحث عنوان کردیم که اگر مشخصات کاربر تغییر کردند یا کاربر logout کرد، امکان غیرفعال کردن یک توکن را نداریم و این توکن تا زمان انقضای آن معتبر است. این نقیصه را با طراحی یک AuthorizeAttribute سفارشی جدید به نام JwtAuthorizeAttributeبرطرف میکنیم. نکات مهم این فیلتر به شرح زیر هستند:
- در اینجا در ابتدا بررسی میشود که آیا درخواست رسیدهی به سرور، حاوی access token هست یا خیر؟ اگر خیر، کار همینجا به پایان میرسد و دسترسی کاربر قطع خواهد شد.
- سپس بررسی میکنیم که آیا درخواست رسیده پس از مدیریت توسط Owin، دارای Claims است یا خیر؟ اگر خیر، یعنی این توکن توسط ما صادر نشدهاست.
- در ادامه شماره سریال موجود در access token را استخراج کرده و آنرا با نمونهی موجود در دیتابیس مقایسه میکنیم. اگر این دو یکی نبودند، دسترسی کاربر قطع میشود.
- همچنین در آخر بررسی میکنیم که آیا هش این توکن رسیده، در بانک اطلاعاتی ما موجود است یا خیر؟ اگر خیر باز هم یعنی این توکن توسط ما صادر نشدهاست.
بنابراین به ازای هر درخواست به سرور، دو بار بررسی بانک اطلاعاتی را خواهیم داشت:
- یکبار بررسی جدول کاربران جهت واکشی مقدار فیلد شماره سریال مربوط به کاربر.
- یکبار هم جهت بررسی جدول توکنها برای اطمینان از صدور توکن رسیده توسط برنامهی ما.
و نکتهی مهم اینجا است که از این پس بجای فیلتر معمولی Authorize، از فیلتر جدید JwtAuthorize در برنامه استفاده خواهیم کرد:
[JwtAuthorize(Roles = "Admin")] public class MyProtectedAdminApiController : ApiController
نحوهی ارسال درخواستهای Ajax ایی به همراه توکن صادر شده
تا اینجا کار صدور توکنهای برنامه به پایان میرسد. برای استفادهی از این توکنها در سمت کاربر، به فایل index.htmlدقت کنید. در متد doLogin، پس از موفقیت عملیات دو متغیر جدید مقدار دهی میشوند:
var jwtToken; var refreshToken; function doLogin() { $.ajax({ // same as before }).then(function (response) { jwtToken = response.access_token; refreshToken = response.refresh_token; }
function doCallApi() { $.ajax({ headers: { 'Authorization': 'Bearer ' + jwtToken }, url: "/api/MyProtectedApi", type: 'GET' }).then(function (response) {
پیاده سازی logout سمت سرور و کلاینت
پیاده سازی سمت سرور logout را در کنترلر UserControllerمشاهده میکنید. در اینجا در اکشن متد Logout، کار حذف توکنهای کاربر از بانک اطلاعاتی انجام میشود. به این ترتیب دیگر مهم نیست که توکن او هنوز منقضی شدهاست یا خیر. چون هش آن دیگر در جدول توکنها وجود ندارد، از فیلتر JwtAuthorizeAttributeرد نخواهد شد.
سمت کلاینت آن نیز در فایل index.htmlذکر شدهاست:
function doLogout() { $.ajax({ headers: { 'Authorization': 'Bearer ' + jwtToken }, url: "/api/user/logout", type: 'GET'
بررسی تنظیمات IoC Container برنامه
تنظیمات IoC Container برنامه را در پوشهی IoCConfigمیتوانید ملاحظه کنید. از کلاس SmWebApiControllerActivatorبرای فعال سازی تزریق وابستگیها در کنترلرهای Web API استفاده میشود و از کلاس SmWebApiFilterProviderبرای فعال سازی تزریق وابستگیها در فیلتر سفارشی که ایجاد کردیم، کمک گرفته خواهد شد.
هر دوی این تنظیمات نیز در کلاس WebApiConfigثبت و معرفی شدهاند.
به علاوه در کلاس SmObjectFactory، کار معرفی وهلههای مورد استفاده و تنظیم طول عمر آنها انجام شدهاست. برای مثال طول عمر IOAuthAuthorizationServerProvider از نوع Singleton است؛ چون تنها یک وهله از AppOAuthProviderدر طول عمر برنامه توسط Owin استفاده میشود و Owin هربار آنرا وهله سازی نمیکند. همین مساله سبب شدهاست که معرفی وابستگیها در سازندهی کلاس AppOAuthProviderکمی با حالات متداول، متفاوت باشند:
public AppOAuthProvider( Func<IUsersService> usersService, Func<ITokenStoreService> tokenStoreService, ISecurityService securityService, IAppJwtConfiguration configuration)
در اینجا سرویس IAppJwtConfiguration با Func معرفی نشدهاست؛ چون طول عمر تنظیمات خوانده شدهی از Web.config نیز Singleton هستند و معرفی آن به همین نحو صحیح است.
اگر علاقمند بودید که بررسی کنید یک سرویس چندبار وهله سازی میشود، یک سازندهی خالی را به آن اضافه کنید و سپس یک break point را بر روی آن قرار دهید و برنامه را اجرا و در این حالت چندبار Login کنید.